Drie weken geleden ging ik een weekend naar mijn moeder: een goede reden om een zelftest te doen. Nou heb ik niet zoveel ervaring met zelftesten, dus ik pakte braaf de bijsluiter erbij. Tot mijn verbazing was de stap-voor-stap instructie in piepkleine lettertjes geprint! Zó klein en onduidelijk dat ik de tekst onder de lamp nog nauwelijks kon ontcijferen.
Hoe kan het dat een bijsluiter die zó belangrijk is, zó onleesbaar is? Je kunt op je tien vingers uittellen dat het daardoor soms misgaat. Dat mensen de instructie niet kunnen lezen en de test niet correct uitvoeren. Dat er daardoor mensen zijn die ten onrechte denken dat ze geen corona hebben. Dat die mensen anderen besmetten. Terwijl ze dat nou juist wilden voorkomen…
Daarom gaat dit blog over de optimale lay-out. Want of je nou bijsluiters of brieven schrijft, blogs of brochures: als de lay-out helder is, leest je tekst makkelijker. En je lezer kan beter vinden wat hij zoekt.
Waarom is de lay-out belangrijk?
Lay-out is een ander woord voor opmaak of vormgeving. Het gaat over het uiterlijk van je tekst. Over hoe je de woorden, zinnen, koppen en illustraties over de pagina verdeelt. Over het lettertype dat je kiest, de letterpuntgrootte, de witruimte. Al deze uiterlijke kenmerken hebben invloed op de leesbaarheid van je tekst.
Natuurlijk is de opmaak van een brochure anders dan die van een e-mail. Maar voor elke tekst geldt dat de lay-out essentieel is voor de leesbaarheid. In dit blog geef ik de 10 belangrijkste adviezen, die in principe voor elke tekst gelden. Ik baseer me daarbij losjes op de richtlijnen van Stichting Makkelijk Lezen. Die beoordeelt teksten op leesbaarheid. Daarbij letten ze niet alleen op het taalgebruik (de inhoud) maar ook op de lay-out (de vorm).
1: Zorg voor voldoende wit in en om de tekst.
Een pagina moet niet van boven tot onder volstaan met tekst. Dus zorg voor ‘rustpunten’ in je tekst: brede marges om de tekst heen en een witregel tussen de alinea’s. Maak je alinea’s niet te lang: maximaal 10 regels.
2. Gebruik een duidelijk lettertype met lettergrootte 10-14.
Voor teksten die mensen op een computer, tablet of smartphone lezen, kun je het beste een strakke, schreefloze letter gebruiken. Denk aan Calibri, Verdana of Arial. Op papier is bijvoorbeeld Cambria of Times ook een goede keus.
Maak je letters niet groter dan 14, want dan wordt het moeilijk om een woord in één blik te overzien. En niet kleiner dan 10, want dan wordt het zelfs met een leesbril lastig om de woorden te ontcijferen.
En gebruik niet te veel verschillende lettertypes, want dan oogt een tekst onrustig. Hoe onrustiger een tekst eruitziet, hoe moeilijker te lezen
3. Maak titels en tussenkoppen vet.
Met tussenkoppen help je je lezer te navigeren door een tekst: hij kan makkelijker vinden wat hij zoekt. En duidelijke titels en tussenkoppen helpen om een tekst te begrijpen. De lezer ziet meteen waar een tekst of alinea over gaat.
4. Gebruik nummers of opsommingstekens.
Informatie is makkelijker te lezen als er nummers voor staan, zoals ik in dit blog doe. Of gebruik bullet points voor een opsomming van woorden of korte zinnen. Dat maakt je tekst heel overzichtelijk: je lezer onthoudt de informatie beter.
5. Gebruik regelafstand 1,5.
Ik moet eerlijk toegeven dat ik hier zelf soms mee sjoemel. Je tekst oogt weliswaar rustiger en overzichtelijk met regelafstand 1,5. Maar als mijn tekst daardoor te lang wordt naar mijn zin, pas ik de regelafstand toch stiekem aan…
Maar dan moet de tekst niet te breed zijn. Regels van 7-12 woorden zijn overzichtelijk. Zijn de regels langer én staan ze te dicht op elkaar? Dan slaat je lezer misschien per ongeluk een regel over.
6. Lijn links uit.
Gebruik altijd links uitlijnen. Een tekst die (ook) rechts is uitgelijnd of gecentreerd is, leest lastig. Elke regel begint dan op een andere plek, of de woorden worden soms in elkaar geduwd en dan weer uit elkaar getrokken. Dat zorgt voor een onrustig beeld.
7. Accentueer losse woorden met vet of cursief.
Gebruik geen onderstrepen of BLOKLETTERS om zinnen of woorden te laten opvallen. Want daarmee verdwijnt het woordbeeld. Je lezer herkent de woorden minder goed en doet er langer over om je tekst te lezen.
8. Gebruik illustraties of pictogrammen die je tekst verduidelijken.
Met illustraties of picto’s kun je dingen uitleggen die lastig zijn uit te leggen met alleen woorden. Zoals in de handleiding bij de corona-zelftest: een plaatje van een wattenstaafje in een buisje met vloeistof zorgt dat je meteen weet wat je moet doen.
Zet de illustraties of pictogrammen allemaal op dezelfde plek in je tekst: allemaal links of allemaal rechts.
9. Zorg voor voldoende contrast tussen achtergrond en letter.
Je kent ze wel: die websites waar de ontwerper een grijze letter gebruikt tegen een lichtgrijze achtergrond. Dat maakt het heel lastig om een tekst te ontcijferen.
Voor papieren folders geldt: gebruik geen hoogglanspapier en niet te veel verschillende kleuren. Zwakke lezers hebben een voorkeur voor gebroken wit of lichtgeel als achtergrond en donkerblauwe tot zwarte letters. Hoe simpel kan het zijn!
10. Zet kaders om belangrijke informatie.
Met kaders kun je zorgen dat je lezer in 1 oogopslag de belangrijkste informatie vindt. In de handleiding bij de corona-zelftest had er bijvoorbeeld een apart kader kunnen staan met de tekst: Hebt u nog vragen? Kijk op www.rijksoverheid.nl/zelftest.
Als je deze 10 adviezen opvolgt, weet je zeker dat je tekst er duidelijk uitziet. En als de leveranciers van zelftesten deze adviezen opvolgen, kunnen mensen de bijsluiter tenminste lezen. Dat scheelt weer een paar besmettingen!
Meer leren?
Wil je leren wat je nog meer kunt doen om de leesbaarheid van je tekst te verbeteren? Wil je leren hoe je begrijpelijke teksten schrijft? Neem dan contact met me op via 06 3832 2824 of mail me op info@miekeprins.nl